Het leven hangt van toevalligheden aan elkaar
In het hotel waar ik tijdens het Voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie in 2022 verbleef, was het restaurant gesloten vanwege personeelstekort. Ik had geen zin om naar de stad te gaan dus het zou het wel thuisbezorgd worden, totdat ik een aankondiging zag van “Meet the expert” georganiseerd door de farmaceutische industrie. Na de lezing zou een lopend buffet worden aangeboden. Ik dacht die biologische praatjes neem ik op koop toe. Ik had wat te doen en het eten was geregeld. Ik ben namelijk zelfstandig gevestigd psychiater en zie mijzelf als een behandelspecialist die de vruchten van de biologische psychiatrie toepast, maar die zijn hele leven gestreefd heeft naar het toegankelijk maken van psychotherapie voor ernstig psychiatrische patiënten. Lieuwe de Haan beschouwde ik (misschien niet terecht) als een protagonist van de biologische psychiatrie. Tot mijn verbazing hield hij een briljante lezing. Vanuit zijn kennis over en ervaring met schizofrenie benoemde hij enkele begrippen die ten grondslag zouden kunnen liggen aan schizofrenie namelijk: zelfstoornis, hyperreflexiviteit en dopamine (beïnvloed de mate waarin de aandacht gericht kan worden). Hij eindigde met de opmerking dat Acceptance and Commitment Therapie (ACT) bij mensen met een psychose misschien beter geschikt is dan klassieke psychotherapie, die de hyperreflexiviteit zou kunnen versterken.
Een oude man (dat ben ik) ontmoet een minder oude man (loopt wel tegen het einde van zijn carrière) bij toeval (omdat het restaurant gesloten was), beiden met een geheel andere achtergrond, een ontmoeting die mijn werkwijze radicaal heeft veranderd.
De volgende dag liep ik hem toevallig tegen het lijf en vertelde hem hoe zijn lezing voor mij twee werelden bij elkaar bracht. Drie jaar geleden volgde ik een (nog) niet evidence based cursus “Het Vat van Zelfwaardering” bij Gertjan van Zessen. Ik hoorde toevallig over hem via een patiënt die bij hem in therapie was gegaan vanwege seksverslaving. Zijn boek sprak me aan en ik besloot de cursus te gaan volgen, ook al is deze niet geaccrediteerd. Later las ik het boek van Russ Harris “ACT in de praktijk” ook bij toeval.
‘Het Vat van Zelfwaardering’ komt erop neer dat je het positieve leert zien en waarderen en het negatieve leert zien (ook een plusje), maar dit niet gebruikt als leidraad voor vervolggedrag (van Zessen, 2019). Ook het negatieve moet je leren zien en ook dat levert een schouderklopje op. De Keuzesleutel van Harris sluit hier mooi bij aan. Hij beschrijft het begrip vastgehaakt zitten aan een emotie, gedachte of situatie. Als dat gebeurt bijvoorbeeld ‘ik ben een loser’ dan dient de patiënt zich de vraag te stellen of dit een werkbare gedachte is. Zo niet dan wordt de patiënt uitgenodigd om zijn aandacht te richten op iets waar hij wel invloed op heeft en wat een klein stapje is in de richting van zijn waarden zoals bijvoorbeeld een gezond leven willen leiden en dan kan het maken van een wandelingetje hier een bijdrage aan leveren. Het is wel belangrijk dat de patiënt geen wandelingetje als afleiding maakt, want dan blijft hij vastgehaakt zitten en daar wordt de kwaliteit van zijn leven niet beter van.
Voor mijn ontmoeting met De Haan durfde ik niet zo goed met collega’s te praten over mijn nieuwe inzichten. Per slot word ik geacht om uitsluitend behandelingen toe te passen die bewezen effectief zijn. Dankzij hem durfde ik uit de kast te komen. Nu aan het einde van het jaar blijk ik in 2022 2 maal zoveel patiënten op de been geholpen te hebben dan tijdens voorgaande jaren. 2022 was een bijzonder jaar voor mij. Ik heb geleerd dat je de deur van je narratieve gevangenis moet durven openzetten en te luisteren naar andersdenkenden. Ik ben actief geworden op twitter, facebook en LinkedIn. Ik volg iedereen en ben door een aantal toevalligheden lid geworden van de BBB en heb gesolliciteerd naar het Eerste Kamerlidmaatschap. Mijn boodschap voor 2023 is: durf eens iets te doen wat je tegenstaat, de gevolgen kunnen groots uitpakken. A wunderfull 2023.